Rana Plaza.

Rana Plaza, wie weet nog wat dat is? Toch is het deze week nog maar een jaar geleden dat de ramp plaatsvond. Rana Plaza was een gebouw in Savar, een voorstad van Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. Het pand bood onder andere onderdak aan vijf kledingfabrieken. Het was slecht gebouwd en stortte op 24 april in nadat er de dagen ervoor al scheuren in de muren geconstateerd waren. 1138 mensen zijn omgekomen onder het instortende puin.

Er ging toen een schok door de wereld. Ineens hoorde je voor hoe weinig geld de textielarbeiders, vaak vrouwen, moesten werken en wat een lange dagen ze moesten maken. Ze ontvingen 28 euro per maand, veel te weinig om van rond te komen. Het werd heel persoonlijk, toen we hoorden dat onze kleding misschien ook wel in die fabriek was genaaid.

Over eerlijke en oneerlijke kleding wordt al heel lang gesteggeld. Ik kan me nog herinneren dat ik voor 90 gulden een rok kocht bij een wereldwinkel, een enorm bedrag. Dat voelde goed, want in die tijd lag de focus vooral op kinderarbeid en ik wilde echt niet dat een kind aan mijn kleding had genaaid. Het was een teleurstellende ervaring, want de kwaliteit van de stof was erbarmelijk. 
Sindsdien koop ik weer kritischer, want je mag in ieder geval wel kwaliteit verwachten van een duur kledingstuk. Maar een t-shirt van 3 euro klopt gewoon niet. Wat zou de maker van zulke shirtjes verdienen als je alle verdere kosten aftrekt? Als ik een winkel van b.v. Zeeman of Wibra instap, dan voelt dat om die reden niet goed. Het blijft lastig, want ook als je veel geld voor je kleding betaald, wil dat nog niet zeggen dat het een 'eerlijk' kledingstuk is. 

Al meer dan 22 jaar ben ik bezig met ontwikkelingsprojecten. In eerste instantie dacht ik ongenuanceerd over kinderarbeid. Bij inspecties van kledingfabrieken stuitte men wel op kleine kindslaven die gekocht waren van hun ouders. Ze sliepen onder de tafels in het naaiatelier en overdag moesten ze zeven dagen per week naaien, vreselijk. Deze kinderen kwamen nooit buiten. Daar kun je alleen maar tegen zijn.

Later moest ik mijn denkbeelden helaas wat bijstellen. Fabrikanten buiten de armoede soms zo uit, dat ze alleen voor kinderen een werkplek hebben, lekker goedkoop. Volwassenen kunnen geen werk vinden, te duur. Als jij niet wilt dat je kind werkt, dan heeft je gezin geen  inkomen. En laat je jouw kind niet werken, dan neemt een ander kind die plek wel in, kinderen genoeg. Jouw gezin heeft dan helemaal geen inkomen meer.
Kledingmerken die meer verantwoord willen ondernemen hebben hier op ingespeeld door een voorwaarde te stellen: Stel je kinderen te werk? Daar gaan we alleen mee akkoord als ze ook naar school kunnen. Het is helaas ook een slechte situatie, maar het biedt een kind wel mogelijkheden om ooit aan deze ellende te ontsnappen.

Wij lijken machteloos te staan. Hoe kom je erachter dat jou kledingstuk duurzaam is gemaakt? Zelfs de prijs van een kledingstuk geeft niet aan of er kinderen aan gewerkt hebben. Gelukkig zijn er tegenwoordig websites waarop je kunt nagaan hoe jouw favoriete merk het doet, onder andere  http://check.goedewaar.nl
Helaas komen nog niet alle merken op deze sites voor. Maar we kunnen in ieder geval ons gezonde verstand gaan gebruiken.

Over Paasfeest en Sinterklaas.

Op eerste Paasdag gaan manlief en ik naar de oude kerk in de stad om daar met al onze broeders en zusters het feest van de opgestane Heer te vieren. Het is een mooie kerkdienst. Zelf heb ik vijf weken lang geoefend in een projectkoortje dat op deze morgen een lied zal zingen, ‘How great Thou art’ We hadden vier liederen ingestudeerd. Eentje viel er af, te moeilijk voor een paar simpele projectzangertjes. Op Goede Vrijdag hebben we de eerste twee liederen gezongen. 'In Christ Alone' klonk toen heel mooi volgens manlief. Het is dan ook een prachtig Engels lied, gezongen met prima pianobegeleiding. Het tweede lied, 'Christ our Passover' moest a-capella gezongen worden. Tijdens het zingen hoorde ik ons zakken. Er zat niets anders op dan door te ploeteren met het schaamrood op de wangen. Eén van de twee sopranen had de nacht erna niet kunnen slapen.

Deze Paasmorgen zingen we ook a-capella, maar we zakken hooguit een halve toon. Volgens mijn dierbaren klonk het best wel mooi. 

We gaan snel naar huis, want deze middag gaan we aan de High Tea door met onze nazaten en iedereen die bij hen hoort. Omdat het zoveel personen zijn, nemen de dochters een deel van het menu voor hun rekening. Zelf heb ik me de dag ervoor druk gemaakt met het bakken van brownies en muffins uit een pak. Omdat er van elk 24 stuks nodig zijn, had ik daar vier pakken mix voor nodig, van die eenvoudige kant-en-klaar-mixen: een paar dingetjes toevoegen en mixen maar. Het resultaat is altijd goed. Je moet natuurlijk niet vergeten de baksels op tijd uit de oven te halen.
Om ook iets niet kant-en-klaars te maken bak ik ook blondies volgens een recept uit de krant. Ik kan tot mijn genoegen 50 gram hazelnoten in dit beslag stoppen, dus dat wordt eerst weer een kwartiertje noten kraken uit de eigen voorraadpot. Er moet onder andere ook nog witte chocolade met gepofte rijst in en gedroogde cranberries. Het resultaat smaakt goed. De lemon curd, ook een recept uit de krant, vind ik minder smakelijk, erg zuur en zoet tegelijk. Er gaan dan ook drie citroenen in.
Terug uit de kerk maak ik snel mijn favoriete scones met toebehoren. Scones horen warm gegeten te worden. Elsje heeft ondertussen alle spullen klaar gezet. Gisteravond hebben we samen vier etagieres gemaakt om al het lekkers op uit te stallen. Het zijn maffe gevallen. Ik zocht voor een vorige High Tea in de kringloop mooie borden en mokken om op elkaar de lijmen. Die waren er toen niet en de verkoopster zei: 'Ga eens bij de campingafdeling kijken.' Daar lag genoeg fleurigs om met een lijmpistool aan elkaar te plakken. Na de High Tea kon je de boel zo los trekken en op zolder opslaan. Nu zijn ze dus weer tevoorschijn gehaald.

                                      Etagieres van campingservies.

Als we klaar zijn komen de kids  met een heerlijke pan soep en gevulde eitjes. Er komen sandwiches en wraprolletjes, bonbons en hartige taart. Tan heeft witbrood met komkommer gemaakt en in hartvorm uitgestoken. Dat ziet er wel heel leuk uit. Het duurt niet lang of de grote tafel staat afgeladen vol met allerlei lekkers.

 

                                      De gevulde eitjes van Mies.

Het is zulk mooi weer, dat we heerlijk buiten kunnen zitten. De kleinkinderen doen gezellig een tijdje mee, maar op een gegeven moment is dat natuurlijk over. De oudsten vragen stoepkrijt om op straat een speurtocht te doen met elkaar. De twee kleintjes rommelen wat tussen de volwassenen door. Op een gegeven moment vertelt Sam van twee jaar dat ze verliefd is op Appie van drie, arme jongen.

Nan verdwijnt met Peggy en Sue naar zolder. Daar kunnen ze heerlijk spelen. In de kast liggen verkleedkleren. Na verloop van tijd komen de dames weer beneden. Nan schrijdt de kamer binnen met een mijter op haar hoofd en de tweeling draagt een zak met van alles erin. Daar is Sinterklaas en we mogen allemaal een cadeautje uitzoeken. Heerlijk, die kinderen.

Van de pot gerukt.

Als je jong bent, houd je van veranderingen en nieuwigheden. Alles van vroeger is ouderwets en je ouwelui zijn natuurlijk nog erger dan ouderwets!

Maar is dit werkelijk zo? Het is namelijk zo, dat wij een traditionele toiletbril op ons toilet hadden zitten. Gewoon zo'n geval dat keurig vastgeschroefd zit en waar je flink aan moet soppen om hem schoon te houden. Vooral aan de richeltjes bij de bevestiging moet je veel aandacht besteden. Het is ook geen optie om zo’n apparaat regelmatig los te schroeven, want de schroeven zijn van een dusdanige lengte, dat alle energie om schoon te maken tegen die tijd al verbruikt is.

Er moest een nieuwe toiletbril komen, want de oude zag er ook in schone conditie niet schoon meer uit. De bouwmarkt heeft een rijke sortering van die gevallen hangen, dus op naar de bouwmarkt. De goedkope brillen waren te licht, de houten te zacht van materiaal en de dure gewoon te duur. Toen viel mijn oog op een middenklasser, mooi van kleur, van het juiste materiaal en bovendien was hij AFNEEMBAAR in één handeling, geweldig zo’n uitvinding. Opgetogen kocht ik het ding en monteerde het thuis direct op het toilet vast, nadat ik uitputtend schroeven van het oude geval had losgedraaid. Het zag er mooi uit.

Maar toen kwamen mijn vlotte, jonge, moderne dierbaren thuis. “Mam, wat is er met die bril aan de hand? Hij zit zo raar.” “Het is een afneembare”’ vertelde ik ze trots. “Bah, een afneembare, wat moet je daar nou weer mee?” Ik legde de voordelen van een ‘afneembare’ uit en vertelde, dat je hem zelfs onder de kraan af kunt spoelen. Wat een hilariteit; zoiets hadden ze nog nooit gehoord. Als je naar opzij bewoog, wipte de bril aan de andere kant een beetje omhoog vanwege het ‘afneembare’, dus ze mopperden steen en been dat ze met bril en al van de pot afvielen. Dan ben je dus niet ‘van de pot gerukt’, maar ‘van de pot gevallen’.

Het werd de volgende dag nog erger. We hadden namelijk een jarige en de familie kwam in grote getale opzetten. Iedereen moest natuurlijk naar het kleinste kamertje en een commentaar dat het opleverde. Mijn nazaten mengden zich graag in het gesprek, want zie je wel, zij vonden het ook al van de gekke dat ma zo’n idiote bril had aangeschaft. En ‘een wc-bril  afspoelen onder de kraan’: om je te bescheuren was het.

’s Avonds moest ik naar het toilet en ja hoor; er zat geen bril meer op. De bril was verstopt door één van mijn grapjassen.

Op maandag waren ze allemaal gelukkig weer naar school, waar ze  gewoon thuishoren. Daar konden ze tenminste genieten van een lekker ouderwetse toiletbril. Ik ging het toilet schoonmaken, dat behoorlijk had geleden dat weekend. Het ging echt veel gemakkelijker dan voordien en ik dacht: ach, laat ze maar zeuren, ik ben tenslotte degene die moet schoonmaken. Het went vast wel voor de stumpers.  De bril ligt nu nog elke keer los op de pot; van de pot gerukt door een gestrest gezinslid, die de nieuwe situatie nog niet helemaal aankan.

In 2002 geschreven.

Heerlijke kruidkoek.

In de keuken staat een aardig voorraadje hazelnoten. Ze komen uit eigen voortuin. Daar groeit een toverhazelaar. We zagen het struikje heel wat jaartjes geleden staan in het tuincentrum en vielen voor de leuke kronkelvormen van de takken. De struik groeide gestaag groot. Het ging niet snel, maar nu haalt hij de drieënhalve meter wel. Wat ik me toen niet realiseerde is dat een hazelaar in gunstige omstandigheden hazelnoten voortbrengt. Na een aantal jaren lagen er kleine eikeltjes in de tuin. Waar die toch vandaan kwamen? In de groenstrook naast huis lagen ook van die gevallen. Ik keek daar eens goed naar de struik die erbij stond; het waren geen kronkeltakken, het was geen eikenboom, maar de bladeren leken verdacht veel op die van onze toverhazelaar. Eindelijk viel het kwartje: hazelaar, hazelnoten. Sindsdien raap ik enthousiast de hazelnoten op en bedenk wat ik er allemaal mee kan doen.

In de praktijk doe ik er dus niets mee en staan ze te staan in potten in het keukenraam. Gelukkig zijn ze lang houdbaar. Maar nu vond ik bij het opruimen van oude paperassen nog een recept voor kruidkoek. Waar het vandaan komt weet ik niet. Je kunt aan het basisrecept allerlei lekkers toevoegen. Aha, de hazelnoten dus. Ik ben meteen aan de slag gegaan, heb het basisrecept gemaakt van zoveel mogelijk biologische producten en hazelnootstukjes en rozijnen toegevoegd.

Kruidkoek.

Nodig voor een cakevorm van 1½  liter:

- 250 gram zelfrijzend bakmeel

- 200 gram donkerbruine basterdsuiker

- 4 theelepels kaneel

- 1 theelepel kruidnagelgruis

- ½ theelepel peper

- ½ theelepel nootmuskaat

- 100 gram gesmolten boter

- 1½ deciliter melk

Eventueel toevoegen: zo’n 100 gram rozijnen, gehakte sukade, gesneden natte gember of noten.

Beboter de vorm (of bekleed met bakpapier).

Roer bakmeel, suiker en specerijen goed door elkaar in een kom.

Voeg de gesmolten boter en de melk toe.

Als je rozijnen, sukade of gember toe wilt voegen, rol die dan eerst even droog door wat meel. Voeg dit ook toe aan het deeg en roer goed door.

Doe dit deeg in de vorm en verwarm de oven 5 minuten voor op 160^oC.

Zet de vorm midden in de oven  en bak het deeg gaar in 1 à 1½ uur.

Hoera, de lente.

Lente in de achtertuin.

1 april 2014.

En zo zag het er uit in 2013:

Op 31 maart lag er 's morgens vroeg sneeuw in de tuin. Op 1 april zag je in 't Geestmerambacht nog brokken sneeuw.

Opa en oma gaan vliegen.

Nog nooit in mijn leven heb ik gevlogen. Eigenlijk heb ik er ook geen behoefte aan. We hebben ons altijd per auto, fiets, trein of boot naar ons vakantiedoel begeven. Ik heb een heel goed argument om niet te vliegen, want vliegen is heel slecht voor het milieu. Bovendien ben ik dol op varen. We zijn de grote plas al heel wat keertjes per boot overgestoken.

Toen de kinderen klein waren, reden we wel eens naar Schiphol om vanaf het terras te kijken naar al de in- en uitgaande vluchten. De kinderen vonden dat bar leuk, maar ik kreeg enorme hoofdpijn van de kerosinedampen. Evengoed was het wel fascinerend en had ik op dat moment best wel in zo’n gevaarte willen stappen voor een verre, avontuurlijke reis.

Pas geleden moesten we naar Hoofddorp. Voordat we er waren sloegen we even linksaf. Daar is een grote parkeerplaats voor vliegtuigspotters te vinden, vlak naast de Polderbaan. De vliegtuigen kwamen op dat moment de een na de ander aan brullen. Maar het regende en het uitzicht was daardoor zo slecht, dat je ze op het laatste moment pas zag komen en voor je het wist waren ze weer verdwenen in de nevel. Tot zover mijn vliegtuigavonturen.

Manlief heeft wel echt gevlogen. Toen in de jaren negentig het  Airmiles-sparen begon, stond er in het cadeauboekje ook een vliegles in een Cessna vanaf vliegveld Teuge. Dat leek hem wel wat. Over een verjaardagscadeautje hoefde ik toen niet meer na te denken en daar vertrokken we, met een stel kinderen in de auto naar Teuge. We hadden ze beloofd dit uitje te combineren met een bezoek aan Apenheul.

Manlief kreeg vooraf op het vliegveldje een korte instructie en mocht toen naast te piloot plaatsnemen. Twee van de kinderen konden ook mee. Ze stonden niet te dringen. De twee oudsten die mee waren, wilden niet. Daarna waren Elsje en Henkie aan de beurt om in te stappen en die durfden wel.

Het werd een enerverende tocht. Op een gegeven moment kreeg manlief de stuurknuppel in handen geduwd en moest hij sturen, terwijl de piloot vrolijk over zijn schouder met de kinderen kletste. Bij manlief brak op dat moment een lichte paniek uit. Ze waren allemaal blij dat ze weer heelhuids op de grond stonden.

Zijn tweede vliegavontuur was een heel andere. Dochter wilde haar toenmalige man en haar pa eens verwennen met een zweefvlieg-ervaring. Ex-schoonzoon durfde eigenlijk helemaal niet, maar hij liet zich niet kennen. Ook dit keer moest het gebeuren op vliegveld Teuge. We gingen met een heel koppel vrouwen mee, konden wij ondertussen lekker naar Apenheul. Manlief en ex-schoonzoon reisden door naar Teuge en haalden ons in de loop van de middag weer op bij Apenheul.

Manlief, als eerste aan de beurt, had genoten daar boven in de lucht en vond het jammer dat het zo snel voorbij was. Schoonzoon moest daarna, maar dat werd een ander verhaal. Al op het moment dat het vliegtuig omhoog cirkelde om in de juiste thermiek te komen, raakte hij in wilde paniek. De piloot wist niet hoe snel hij weer naar de grond  moest. Manlief zag vanaf de grond al dat er iets grondig mis was. Schoonzoon kwam spierwit uit het vliegtuig stappen. Ze waren al lang weer op de terugweg, toen hij plotseling zijn maag moest omkeren. Toen wij hen weer zagen na een dag plezier met de apen, zag hij er nog steeds beroerd uit.

Manlief is de laatste jaren drie keer (met de bus) in Londen geweest met zijn leerlingen. Als je op schoolreis bent, volg je een strak programma langs diverse bezienswaardigheden.  (En moet je ook wel eens ergens naar toe waar je helemaal geen zin in hebt.) Je kunt nergens blijven hangen. Hij wil dan ook al een tijdje met mij naar Londen om alles eens op eigen tempo te doen.

Verleden week liepen we langs het altijd drukke reisbureau en daar was zowaar een balie leeg. Voor we het wisten hadden we een reisje naar Londen geboekt.

Eenmaal thuis werd ik er zomaar wat nerveus van. Hoe moet dat allemaal? Hoe vinden we de weg op Schiphol? Hoe gaat dat daar in Londen vanaf het vliegveld naar het centrum? Hoe regelen we de bagage? 

Eerlijk gezegd heb ik over het milieu niet zo nagedacht. Maar de kans is redelijk groot dat dit ons enige vliegavontuur blijft, hoef ik me er ook niet zo schuldig over te voelen. 

Nu begin ik er echt zin in te krijgen. Opa en oma gaan vliegen.